Họ Yến

Giới Thiệu về Họ Yến

Họ Yến hay họ Vũ yến (danh pháp khoa học: Apodidae) là một trong những họ chim độc đáo, có bề ngoài rất giống với các loài én (họ Hirundinidae), tuy nhiên, thực tế chúng không có quan hệ họ hàng gần với những loài chim dạng sẻ này. Các loài yến là thành viên của bộ Yến (Apodiformes), cùng với các họ chim khác như họ Chim ruồi (Trochilidae) và họ Yến mào (Hemiprocnidae). Các loài yến mào được coi là có quan hệ họ hàng gần nhất với các loài vũ yến.
họ yến
Họ yến
Sự tương tự giữa yến và én là kết quả của tiến hóa hội tụ, phản ánh kiểu sinh sống tương tự dựa trên việc bắt các côn trùng trong khi đang bay. Với kích thước từ nhỏ như yến lùn chỉ cân nặng 5,4 g và dài 9 cm (3,7 inch) đến lớn như yến đuôi nhọn tía cân nặng 184 g (6,5 oz) và dài 25 cm (10 inch), yến là những loài chim ở trên không nhiều nhất.
Một đặc điểm độc đáo của yến là cách chúng xây dựng tổ. Tổ của nhiều loài yến được kết dính trên các bề mặt dốc đứng bằng nước bọt, và các loài thuộc chi Aerodramus chỉ sử dụng nước bọt để làm tổ. Đây cũng là nguồn gốc của món yến sào, một món ăn đặc trưng của nhiều nền văn hóa trên thế giới.
Ngoài ra, yến cũng có những cách sống độc đáo khác. Ví dụ, một nhóm yến hang (tông Collocalini) đã phát triển một dạng định vị bằng tiếng vang để dò tìm đường bay trong các hệ thống hang động tối tăm nơi chúng đậu để ngủ. Một loài yến gần đây được phát hiện là có sử dụng kiểu định vị này vào thời gian ban đêm ở bên ngoài hang nơi nó đậu ngủ. Điều này cho thấy khả năng thích nghi tuyệt vời của loài chim này với môi trường sống đầy thách thức.

Có một số loài yến còn có hình dáng đặc biệt hơn với ngoại hình độc đáo. Ví dụ, yến họ Vũ yến (họ Apodidae) có dáng thon, đầu nhỏ, cổ ngắn, cánh dài và đuôi ngắn, đôi cánh chẻ thành 10 đốt, gồm 9 đốt dài và 1 đốt rất ngắn. Đặc biệt, cánh yến họ Vũ yến rất mềm và dẻo, giúp chúng bay nhanh và linh hoạt trong không gian hẹp của các hang động hay khe núi.

Ngoài ra, họ Yến còn có khả năng bay xa và thể hiện kỹ năng bay độc đáo. Chúng có thể bay lên độ cao hàng nghìn mét trong không thời gian dài và có thể di chuyển hàng trăm kilômét trong một ngày. Điều này làm cho yến trở thành những người phi hành gia thực thụ trên bầu trời.
Về mặt sinh thái, yến cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát dân số côn trùng. Chúng là những chuyên gia săn mồi khéo léo, bắt và tiêu diệt một lượng lớn côn trùng gây hại như muỗi, gián, ve, chấy, đom đóm và nhiều loài côn trùng khác. Điều này giúp duy trì cân bằng sinh thái và giảm bớt tác động của côn trùng gây hại lên môi trường và sức khỏe con người.
Tuy nhiên, như nhiều loài chim khác, yến cũng đang đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm mất môi trường sống, suy giảm nguồn thực phẩm, và thay đổi khí hậu. Việc bảo vệ và duy trì số lượng yến trong tự nhiên là vô cùng quan trọng để đảm bảo sự cân bằng sinh thái và bền vững của hệ sinh thái và con người.

Hệ thống hoá và tiến hoá của Họ Yến

Một số nghiên cứu mới đây đã cho thấy sự đa dạng hóa và tiến hóa song song trong bộ Apodiformes. Các hóa thạch của chi Scaniacypselus, sống vào khoảng thời gian Eocen ở khu vực từ Đan Mạch đến Pháp, được coi là những thành viên nguyên thủy của bộ này. Trong khi đó, chi Procypseloides, sống từ cuối thời kỳ Eocen đến đầu thế kỷ Miocen, đã có những đặc điểm hiện đại hơn. Ngoài ra, một chi tiền sử được đặt trong nhóm yến, là Primapus, sống vào thời kỳ Eocen ở Anh, có thể là tổ tiên xa hơn của yến.
Tuy nhiên, phân loại yến vẫn còn phức tạp và đang gây tranh cãi. Ranh giới giữa các chi và loài trong họ cũng chưa được xác định rõ ràng, đặc biệt là ở tông Collocalini. Phân tích hành vi và kiểu cách phát âm thanh đã thất bại do tiến hóa song song, trong khi các phân tích về các đặc điểm hình thái và chuỗi DNA khác nhau đã mang lại những kết quả khác nhau và đôi khi là mâu thuẫn.
Đa dạng hóa của bộ Apodiformes đã diễn ra từ thời kỳ Eocen và các họ chim yến hiện nay đã xuất hiện vào cuối thời kỳ này. Các nghiên cứu về hóa thạch cho thấy sự đa dạng của các chi yến tiền sử trên khắp vùng ôn đới châu Âu, từ Đan Mạch đến Pháp. Tuy nhiên, việc phân loại và tiến hóa của bộ Apodiformes vẫn đang là một lĩnh vực nghiên cứu đang tiếp tục được khai thác để tìm hiểu thêm về sự phát triển của các loài yến và yến mào trong quá khứ và hiện tại.

Phân loại Họ Yến

Có hơn 100 loài yến được biết đến, thường được chia vào 2 phân họ và 4 tông trong họ Yến Apodidae:
Phân họ Apodinae:
Tông Collocalini, gồm các chi: Collocalia với 11 loài, Aerodramus với khoảng 28 loài (đôi khi được gộp trong chi Collocalia), Hydrochous với yến thác nước, và Schoutedenapus với yến hang châu Phi.
Tông Chaeturini, gồm các chi: Mearnsia, Zoonavena, Telacanthura, Rhaphidura, Neafrapus, Hirundapus, và Chaetura với 9 loài.
Phân họ Cypseloidinae:
Tông Cypseloidini, gồm các chi: Cypseloides bao gồm cả Streptoprocne, và Streptoprocne.
Một số phân loài chim yến đặc hữu của Việt Nam được biết đến, ví dụ như phân loài yến hàng quý hiếm tại khu vực Khánh Hòa và Côn Đảo. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng chim yến (Aerodramus fuciphagus) là loài chim có giá trị kinh tế cao vì tổ yến của chúng được sử dụng trong công nghiệp tổ yến.
Qua bài viết này giúp bạn có cái nhìn tổng quan về họ yến, đặc biệt hơn các loại sản phẩm yến của yensaosanest.com đều được chế biến từ họ yến tại côn đảo khánh hoà. Nên quý khách có thể an tâm sử dụng.